6 Mayıs 1872 tarihinde Midilli’de doğan Cemal Paşa’nın asıl adı Ahmed Cemal’dir. Babası Askerî Eczacı Mehmed Nesib Bey’dir. 1890’da Kuleli Askerî İdadisi’ni bitirmiştir. Daha sonra girdiği Mekteb-i Harbiye-i Şahane’den 1893 yılında mezun olmuştur. Erkân-ı harbiye tahsilini tamamladıktan sonra 1895’te kurmay yüzbaşı rütbesini almıştır. Bir süre Seraskerlik’te Erkân-ı Harbiye Dairesi Birinci Şubesi ve İkinci Ordu’ya bağlı Kırklareli İstihkâm Şubesi’nde çalıştıktan sonra 1898 tarihinde Üçüncü Ordu’ya bağlı Redif Fırkası Erkân-ı Harbiye Reisi olarak Selânik’te görev almıştır. Bu sırada İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından yürütülmekte olan askerî teşkilâtlanma çalışmalarına yakınlık duymasına rağmen, söz konusu cemiyette aktif olarak bulunmamıştır.

1905 yılında binbaşılığa yükselmiştir. Jöntürk faaliyetlerine olan ilgisi sebebiyle Ekim 1906’da Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’ne üye olmuştur. 1908 senesindeki ihtilâlden sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin askerî kadrosu içinde ön plana çıkmış, söz konusu cemiyet tarafından İstanbul’da siyasî durumu kontrol altında tutmak üzere gönderilen on kişilik heyette görev almıştır. Ardından kaymakamlığa terfi etmiş ve Heyet-i Islahiye üyesi olarak Anadolu’ya gönderilmiştir.

31 Mart Olayı üzerine İstanbul’a gelerek Hareket Ordusu’nun İstanbul’daki çalışmalarına katılmıştır. Şehirde durumun kontrol altına alınmasından sonra Üsküdar’da mutasarrıf olarak vazifelendirilmiştir. Bu görevde iken aldığı sert tedbirlerle kamuoyunun dikkatini çekmiştir.

Adana’da Ermenilerin çıkarttığı olaylar (14 Nisan 1909) sebebiyle vali ve “müretteb kuvvetler” kumandanı sıfatıyla bölgeye gönderilmiştir. Olayların bastırılması ve sorumluların cezalandırılmasında önemli başarılar göstermiştir. 1910 yılında hastalanınca, İstanbul’a dönmüştür.

1911 senesinde Bağdat Valiliği’ne getirilmiştir. Burada özellikle Arap milliyetçilerinin çalışma ve faaliyetlerini engellemek için olağanüstü gayretler göstermiştir. 22 Temmuz 1912’de kurulan Gazi Ahmed Muhtar Paşa kabinesiyle çalışmak istemediğinden istifa ederek İstanbul’a dönmüştür. Kendi arzusuyla Balkan Savaşı’nda Konya Redif Fırkası Kumandanlığıyla görevlendirilmiştir. Ekim 1912’de rütbesi albaylığa yükselmiştir. Koleraya yakalanması üzerine İstanbul’a gelmiştir. Kâmil Paşa kabinesince İttihatçılar aleyhine gerçekleştirilen operasyonlar sırasında hükümet aleyhine propaganda yaptığı iddiasıyla Divan-ı Harb-i Örfî’ye teslim edilmiştir. Ancak dava henüz başlamadan serbest bırakılmıştır. Tekrar Çatalca’ya dönerek İkinci Kolordu Dördüncü Fırka Kumandanlığı ve daha sonra da Menzil Umumî Müfettişliği görevlerine getirilmiştir.

I. Balkan Savaşı sonunda Kâmil Paşa kabinesince büyük devletlerle yapılan pazarlıklara karşı İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından yürütülen propaganda çalışmalarında önemli rol oynamıştır. Enver Paşa’nın liderlik ettiği darbe teşebbüsüne destek vermiştir[1].