Mekkî b. Ebi Tâlib ve Ebû’l-Ferec İbnu’l-Cevzî’nin Nesih Problemine Bakışının Mukayesesi

Tefsir ilminin ana konularından bir tanesi de nesih meselesidir. Nesih konusu önemine binaen bazen kendi başına bir ilim dalı olarak değerlendirilmiş bazen de müfessir ve fakihin bilmesi gereken özel bir konu olarak görülmüştür. Nesih sadece bir usul konusu değildir. Bilakis sonuçları itibariyle furu’un da konusu olmayı gerektirir. Âyetler arasında meydana gelebilecek olan nesih tartışması sadece usulü ilgilendirmeyip sonuçları furu’ fıkhı da alakadar eden kıblenin tahvili, içkinin yasaklanması, kadınların iddet durumu, vasiyetin hükmü, her hangi bir sağlık problemi olmayan kişilerin de oruç tutma yerine fidye verip-vermemesi vb. gibi tahlil etmek gerekir. Nesih usul açısından tefsir ve fıkıh anabilim dallarının ortak konusu olmakla birlikte ortaya çıkardığı sonuçlar itibariyle fıkhı daha çok bağladığı unutulmamalıdır.

Araştırmamız üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Mekkî ve İbnu’l-Cevzî’nin hayatını Tabakât türü kaynaklardan istifade ederek izah edeceğiz. Ayrıca nesih olgusundan da bahsedeceğiz. İkinci ve üçüncü bölümlerde Mekkî’nin el-İzâh li Nâsihi’l-Kur’ân ve Mensûhihi adlı eseri ve İbnu’l-Cevzî’nin Nâsihi’l-Kur’ân ve Mensûhihi adlı eserinden istifade ederek neshe dair düşüncelerini incelemeye çalışacağız. Neshin varlığına dair savundukları görüşleri âyetleri sıralayarak değil de, konu bazında tespit etmeyi hedefliyoruz. Ayrıca Mekkî’nin Hidâye ve İbnu’l-Cevzî’nin Zâdu’l-Mesir adlı eserlerini de nesih ile alakalı kaleme aldıkları eserleriyle mukayese etmeye gayret edeceğiz.